گیلان صدر، پیمان بازدیدی: بار دیگر این روزها غده سرطانی سراوان رشت دهان باز کرده و ترشحات آن پیکر بی‌جان محیط زیست گیلان را به کام مرگ می‌کشاند. مقصر کیست و چه راهکارهای برای خروج از این جهنم وجود دارد؟
درنتیجه تا زمانی که ما ثبات مدیریت شهری نداشته باشیم تمام ابعاد فرایند مدیریتی به مشکل بر خواهد خورد که می‌توان آن را عامل اصلی این آشفتگی نام برد.
در این سال‌ها چه بر سراوان گذشت و راه خروج از این بن‌بست چیست؟
بیش از چهل سال است که سراوان به‌اشتباه به‌عنوان محل انباشت زباله‌های شهر رشت و شهرها و روستاهای اطراف آن جانمایی شده است. در طول این سال‌ها ارتفاع زباله بیش از صد متر رسیده است. همه می‌دانیم که شیرابه و گازهای متصاعد شده از زباله‌ها چه بلاهایی بر سر محیط زیست گیلان آورده است، پس‌نیازی به بازگویی آن نیست.
بعد از سال‌ها جلسه و نشست‌های مختلف از طرف فعالین محیط زیستی و همچنین مسئولین مختلف چهار روش برای خارج شدن از بحران در دستور کار قرار گرفت:
یک_توسعه و تجهیز کارخانه کود آلی
دو_ساخت نیروگاه زباله‌سوز
سه_بهسازی دفنگاه سروان
چهار_تصفیه‌خانه شیرابه سراوان
کارخانه کود عالی در نزدیکی شهر رشت در سال ۱۳۸۰ افتتاح شد و با فراز و نشیب‌های بسیار روبه‌رو بوده که مهم‌ترین آن نداشتن دستگاه‌های مناسب جهت تفکیک اصولی بر اساس نوع زباله‌ها و همچنین ناقص بودن چرخه تولید است. هرچند تلاش‌های بسیاری برای بهبود آن شد ولی جواب گوی حجم زباله شهر رشت نبوده و اگر همه دستگاه‌های آن با تمام ظرفیت کار کند نهایت به ۲۰۰ تن از هزار تن آن‌هم به‌صورت ناقص پردازش خواهد کرد. ولی در چند سال اخیر برنامه‌ای جهت توسعه آن در حال اجرا است که به هزار تن پردازش برسد. اگر این اتفاق بیفتند کل زباله‌ها به این کارخانه انتقال پیدا می‌کند.
ولی متأسفانه به دلیل عدم تخصیص بودجه کافی سرعت پیشرفت این پروژه بسیار بسیار پایین است.
اما مسئولیت پیگیری مطالبات بودجه‌ای بر عهده چه کسی است؟
پیگیری دریافت بودجه در سطح ملی یک فرایند مشارکتی است که از نهاد شورای شهر و شهرداری شروع می‌شود و به فرمانداری و استانداری و نمایندگان مجلس ختم می‌شود.
بنابراین شهرداری یا شورای شهر و یا حتی فرماندار به‌تنهایی نمی‌توانند راه به‌جایی ببرند، این مطالبه باید به‌صورت مشارکتی انجام شود و پیگیری‌های کلان و نهایی را نمایندگان مجلس به انجام برسانند.
۲_نیروگاه زباله‌سوز
این یادداشت به‌نقد نوع زباله‌سوز و آسیب‌ها و مشکلات آن نمی‌پردازد.
قرارداد نیروگاه زباله‌سوز رشت با شرکت تی تی اس چین در سال نود و دو همزمان با شهرهای ساری و نوشهر منعقد شد. مبلغ قرارداد حدود چهل میلیون دلار بود که سهم طرف ایرانی بیست‌وهفت میلیون دلار (تجهیزات، نصب، آموزش) بود. مبلغ پیش‌پرداخت طرف ایرانی در حدود ده میلیون دلار بود که به شرکت مذکور باید پرداخت می‌شد که تاکنون هشت میلیون دلار آن پرداخت شده است.
ابنیه نیروگاه زباله‌سوز رشت
به‌منظور ساخت سالن بویلرهای نیروگاه زباله‌سوز که حدود پانزده درصد از ابنیه این نیروگاه میباشد قراردادی در اسفند نود هشت به مبلغ دویست و بیست پنج میلیارد ریال با شرکت سیف بنا منعقد شده. البته به دلیل اعمال تعدیل‌ها مبلغ پروژه تا چهارصد میلیارد ریال افزایش خواهد یافت؛ اما باید گفت در حال حاضر پیشرفت فیزیکی آن بعد حدود نه سال ده درصد میباشد. قابل‌ذکر است سهم پرداخت مبلغ باید از طرف دولت تأمین شود. نگاهی هم به دو پروژه همزمان در نوشهر و ساری بیندازیم می‌بینیم، نوشهر به بهره‌برداری رسیده و ساری هم حدود نود درصد و آماده بهره‌برداری است.
چه اتفاقی در گیلان می‌افتد که نمی‌توانیم بودجه‌های دولتی را دریافت کنیم؟
جواب خیلی ساده است. عدم ثبات مدیریتی در تمام ادارات مرتبط چه شهرداری و چه در اداره کل‌ها و غیره و عدم وجود دغدغه محیط زیستی برخی مسئولین و همچنین عدم پیگیری صفر تا صد مجمع نمایندگان استان. حال چرا کل نمایندگان؟ زیرا مشکل سراوان فقط شامل رشت نیست. ما در این استان فقط یک سراوان نداریم ده‌ها سراوان کوچک‌تر با وضعیت وحشتناک داریم که به دلایلی کمتر رسانه‌ای می‌شود.
اگر این نیروگاه با ظرفیت ۶۰۰ تن ساخته شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟
بعد ساخت و تجهیز گودالی رشت با ظرفیت اسمی هزار تن پیش‌بینی می‌شود حدود سیصد تا چهارصد تن حجم زباله خشک و تر کم خواهد شد و زباله‌های غیرقابل بازیافت به زباله‌سوز انتقال پیدا خواهد کرد و مشکل عملاً حل خواهد شد. شنیدن این جمله بسیار مسرت‌بخش است اما پیچیدگی‌های خاص خودش را نیز خواهد داشت.
۳_بهسازی دفنگاه سروان
منظور از بهسازی ایجاد سلول‌های بهداشتی با استانداردهای موجود در دنیاست.
خیلی از مردم فکر می‌کنند در کشورهای توسعه‌یافته دیگر دفن گاهی وجود ندارد. خیر در تمام دنیا همچنان زباله‌هایی وجود دارد که دفن می‌شوند.
سلول‌های بهداشتی طوری طراحی‌شده که به‌هیچ‌عنوان شیرابه و آلودگی به زمین نفوذ نمی‌کند و همزمان شیرابه‌ها به سمت مرکز تصفیه هدایت می‌شود. سلول‌های بهداشتی در دنیا استاندارهای خود را داراست و بسیار کارآمد میباشد ولی برای ایجاد این سلول‌ها همه ابعاد آن را باید در نظر گرفت مانند تصفیه‌خانه شیرابه و همچنین خروجی گازهای سمی و استفاده بهینه از این گازها در جهت بهبود همان منطقه.
لازم به ذکر است که به دلیل ناهماهنگی بین ادارات مربوطه. (محیط زیست، منابع طبیعی. شهرداری. وزارت نیرو، صنعت و معدن) و دیگر دستگاه‌های اجرایی به دلیل نبود بودجه کافی تا حالا کار چندانی نشده و همچنان فرایند دفن به شکل سنتی انجام می‌شود. بودجه پیش‌بینی‌شده برای این پروژه حدود نود میلیارد تومان برای سه سال است که به نظر نمی‌رسد برای حفظ و نجات محیط زیست و منطقه سراوان مبلغ بالایی باشد.
۴_تصفیه‌خانه شیرابه سراوان
مجری ساخت شرکت تولیدی کانال پیش‌ساخته لوله و قطعات بتنی گیلان میباشد.
قرارداد خرید و نصب و راه‌اندازی و بهره‌برداری با ظرفیت نیم لیتر بر ثانیه در مرحله اول و در مرحله دوم سه لیتر بر ثانیه در سال نود پنج به مبلغ ۷۸/۰۲۴/۰۰۰/۰۰۰ بسته شد؛ که در سال نود هفت این دستگاه مورد تائید محیط زیست و آب فاضلاب و سازمان‌های نظارتی قرار گرفت. در همان سال زمینی به مساحت پنج هزار متر به این کارخانه تحویل داده شد و در سال نود نه بعد از ساخت ابنیه و نسب دستگاه‌ها تنها چهل‌وهفت روز بعدازآن تا به امروز متوقف شده است فعال بود و چرا؟ زیرا شرکت لوله‌سازی طی نامه‌ای صورت‌وضعیت‌هایی تحت عنوان کارکرد چهل‌وهفت روزه و از بابت مواد اولیه و نیروی انسانی به مبلغ ۱۱/۵۱۹/۴۱۹/۲۹۰ به شهرداری ارسال کرد. ازآنجایی‌که پیمانکار در مکاتبه خود حداکثر ظرفیت نیم لیتر بر ثانیه را اعلام نموده و با عنایت به اینکه ناظر شهرداری هم ظرفیت کمتر از یک لیتر را تائید کرده بود و با توجه به عدم تائید محیط زیست مبنی بر تصفیه کامل شیرابه با استانداردهای مؤثری شهری، شهرداری با توجه به قرارداد و استعلام از اداره حقوقی مبنی بر امکان‌پذیر نبودن پرداخت، فارغ از اینکه مبلغ ادعایی درست است یا نه از پرداخت و برسی صورت‌وضعیت خودداری نموده است.
در کل می‌توان این‌گونه عنوان کرد که دستگاه‌های نظارتی (محیط زیست و آب فاضلاب) آزمایش کیفیت خروجی دستگاه و همچنین دبی در چند نوبت، مقدار فرایند تصفیه را تائید نکردند.
علاوه بر این موارد پیمانکار متعهد شده بود نقشه مشخصات دستگاه را به شهرداری تحویل اما تا به امروز از این کار امتناع ورزیده است.
پس سه فاکتور اصلی را این شرکت رعایت نکرده
۱_استاندارد نبودن خروجی شیرابه تصفیه‌شده
۲_به حدنصاب رساندن دبی خروجی تصفیه شیرابه به سه لیتر بر ثانیه که کمتر از نیم لیتر بر ثانیه است
۳_عدم تحویل نقشه‌های طراحی و مراحل تصفیه شیرابه به شهرداری رشت
البته شهرداری رشت در سطح جلساتی در فرمانداری و استانداری و قوه قضاییه پیگیر این موضوع بوده ولی به نتیجه‌ای دست پیدا نکرده است.
همه این فرایندی که در این یادداشت برای شما مخاطبان عزیز ذکر شد یک‌چیز را به ما خاطرنشان می‌کند. اینکه اگر ما در شهر رشت مدیر کارآمد و توانمند و پیگیر و با ثبات می‌داشتیم خیلی از این مشکلات در کمتر از یک سال قابل‌حل بود. ولی متأسفانه نبود ثبات مدیریت شهری و همچنین عدم مطالبه گری نمایندگان مجلس گیلان در بحث‌های مهمی هم چون زباله باعث شده که مردم ما ناامید و سردرگم و قربانی اشتباهات و بی‌خیالی برخی مسئولین استان شوند. اگر هرکدام از این پازل‌ها در کنار هم خوب چیدمان شود قطعاً مشکلات زباله حل خواهد شد.
در آخر از همه مسئولین استان خواهش می‌کنم به‌جای مقصر جلوه دادن هم دیگر به دنبال رفع مشکلات باشند چرا که همین امروز هم دیر است.
