ارزیابی اخلاقی فرآیند انتخاب شهردار رشت (با نگاهی به رای سه عضو لیست امید شورای شهر رشت)

صرف نظر از انطباق و مقایسه شهردار منتخب با شهرداران سایر کلان شهرهای کشور، ارزیابی اخلاقی فرآیند این انتخاب و مولفه های اثر گذار بر آن،ضروری می نماید. اخلاق کاربردی با رویکرد تحلیل و ارزیابی آثارعملکرد حوزه های خاص در زندگی انسان،همچون انتخاب های سیاسی و اجتماعی،در ارزش گذاری  نتایج  آن انتخاب ها،راهگشا خواهد بود. حال، ((آنچه ما را در حل مسائل اخلاق کاربردی کمک می کند این است که از بین تئوری های اخلاق هنجاری چه تئوری ای اعم از فضیلت گرایانه،وظیفه گرایانه و یا نتیجه گرایانه،اتخاد کرده باشیم.))[۱] به عبارت دیگر،مولفه های اثر گذار بر این انتخاب، اعم از افراد انتخاب کننده و نیز ملاک های انتخاب، در سنجه با هر رویکرد،چه بار اخلاقی را از خود نشان می دهند؟

در ارزیابی با هدف پرسشگری از مسئولیت اخلاقی، ((باید افراد ،نهادها ،حقوق و تکالیف،مجریان و  مسئولیت های آنها واضح و مشخص باشند))[۲] . بنابر این در این تحلیل،به دنبال بررسی عملکرد سه عضو لیست امید شورای شهر،به عنوان بازیگران تعیین کننده در انتخاب شهردار،هستیم.

از منظر وظیفه گرایانه به این پرسش ها باید پاسخ گفت:

1. آیا انتخاب کنندگان با جایگاه نماینده عموم،در فرآیند انتخاب، عدالت را رعایت کرده اند و ((خیر عمومی با هدف ارتقای شهروندان ))[۳] را در نظر گرفته اند؟
2. آیا انتخاب کنندگان به عنوان کنش گران اجتماعی،به ارزش های اخلاقی پایبند بوده اند؟

در پاسخ به سوال اول،آنچه بطور متواتر از مذاکرات سه عضو لیست امید بدست آمده و در نوشته ها و مصاحبه های آنان و حامیانشان نیزدیده می شود،((خروج اصلاح طلبان شورا از انزوا،بدست آوردن عضویت در کمیسیون های شورا،هجرت از اقلیت به اکثریت،قرار داشتن در تیم برنده(تیم انتخاب کننده شهردار) و هدف گذاری برای کسب جایگاه در هیئت رئیسه سال های بعد)) [۴]،به عنوان اهداف در نظر گرفته شده در این فرآیند ذکر شده اند. چنان که عیان است،هیچ نشانه ای از لحاظ کردن خیر عمومی و نفع شهروندان به عنوان حسن اخلاقی،در فرآیند طی شده توسط این سه نفر دیده نمی شود.چه آنکه جایگاه نمایندگی شورای شهر آنها را در درجه اول، موظف به لحاظ نفع و خیر شهر و شهروندان می کرد.

در پاسخ به سوال دوم ، مواردی از نقض پایبندی به ارزش های اخلاقی قابل ذکر است.همچون نقض عهد پیشین سه عضو لیست امید به تبعیت از تصمیمات شورای هماهنگی اصلاح طلبان در مرحله قرارگرفتن در لیست[۵] (مصداق عدم وفای به عهد به عنوان قبح اخلاقی)،دعوت عضو سرشناس لیست جهت حضور رسایی در کارزار رقابت و رای دادن به عبدالهی( مصداق عدم صداقت در منش به عنوان قبح اخلاقی)،اعلان گزینه نداشتن اصلاح طلبان برای تصدی شهرداری علی رغم اطلاع از تصمیم جلسات شورای هماهنگی[۶](مصداق فرافکنی و عدم پذیرش مسئولیت به عنوان قبح اخلاقی) ونیز موارد دیگری از این دست اشاره کرد.

در برآیند ارزیابی وظیفه گرایانه افراد انتخاب کننده  باید گفت((فراموش کردن فرد یا نهادی که شما در قبال آنها مسئولیت دارید،می تواند نشانگر نقصان دغدغه ی اخلاقی شما نسبت به آن مورد باشد))[۷]

اکنون از منظر نتیجه گرایانه به این انتخاب می نگریم. در این رویکرد فرض های ما در ارزیابی اخلاقی افراد انتخاب کننده چنین خواهد بود ))۱-اگر عملی ضوابط عدالت را زیر پا بگذارد غیر اخلاقی است  ۲-اگر عملی غیر اخلاقی باشد ناروا است.(( [۸]

با این فرضیات مهمترین شرط اخلاقی بودن انتخاب((اولویت بندی،بر اساس ملاک و شاخص است )) [۹]  . آنچه از مصاحبه های اعضای لیست امید شورای شهر بر می آید،اینست که آنها ملاک هایی چون ((تفکر اقتصاد محور،شرایط جسمی سالم و قدرت کار زیاد،امین بودن و سلامت مالی،تخصص در مسائل عمرانی و معماری و تجربه خاص در مدیریت شهری ))[۱۰] را در نظر داشته اند. حال باید پرسید،سنجش عادلانه بر اساس شاخص هایی که خود اعلام کرده اند،از بین دو گزینه نهایی،ما را به کدامیک رهنمون می کند ؟ عبدالهی !!! آیا می توان نتیجه این انتخاب بر اساس شاخص های فوق الذکر را عادلانه و اخلاقی خواند؟

جوانی و سلامت جسمی ملاکی مبهم است.چون معلوم نیست کدام بازه ی سنی در تعریف جوانی قرار می گیرد؟ آیا صرف جوانی توام با سلامت جسمی است؟ آنچه درجایگاه شخصی چون شهردار کلانشهر رشت، بازدهی بیشتری ایجاد می کند، توان فکری بالاتر ناشی از تجربه است،نه توان جسمی ناشی از جوانی.

به زعم نگارنده، فرد منتخب،در سایر ملاک ها نیز  واجد رجحان بر گزینه مقابلش نبود.

در فراز و نشیب این فرآیند، آنچه قربانی انتخاب این سه نفر شد،اولویت داشتن فکر و جریان بر فرد است. بر طبق پژوهشی ۸۳٫۹ درصد از ایرانیان،دلیل مهم تر بودن فرد نسبت به فکر را در عدم ایجاد نظم اجتماعی منسجم و غالب بودن احساسات و عواطف و هیجان می دانند [۱۱]   که همه این آثار در انتخاب اعضای لیست امید شورای شهر،عیان است.

نگارنده معتقد است ثمره این انتخاب، صحه گذاشتن بر دو قبح اخلاقی است. ۱.تکروی و کنش خلاف جریانی ۲. نا امید کردن کنشگران سیاسی و مردم در کسب قدرت،از راه های  دمکراتیک

پی نویس :

-۱ در باب روشنفکری دینی و اخلاق،سروش دباغ- مصاحبه ها،نسبت میان اخلاق و سیاست-صفحه ۱۹۶-نشر صراط

۲- اخلاق حرفه ای –فصل پنجم(منشور اخلاق حرفه ای)-ص ۱۴۴

-۳((خیر مشترک جامعه به معنای  حوزه ی اختیار و قدرت(اختیار عمومی به معنی اختیار در مورد دغدغه های عموم مردم با منشا یا منبع مشروعیت اختیار عمومی بر گرفته از مردم بوده)) و به تعبیر کلی تر ((ارتقای شهروندان )) ملاک عمل بر اساس ((خیر عمومی )) است-خیر عمومی و خیر خصوصی-ریموند گویس،ترجمه ایرج افشار-فصل سه،صفحه ۳۴ و فصل ششم،صفحه ۷۸-نشر مرکز

۴- https://goo.gl/2J6fHW  صلابت لیست امید با ابتکار عمل دکتر رمضانپور

۵- بر اساس بند های ۳و۴و۷ میثاق نامه انتخاباتی لیست امید شورای شهر سال ۹۶

۶- در جلسه ۲۲ مهر رسایی به عنوان گزینه ی نهایی اصلاح طلبان صورت جلسه شد و سه عضو لیست امید در مصاحبه رسانه ای خود در ۲۹ مهر اصلاح طلبان را فاقد گزینه دانستند.     https://goo.gl/BYYxWS

-۷ اخلاق حرفه ای –فصل پنجم(منشور اخلاق حرفه ای)-ص ۱۴۴- نشر نقش سبحان

۸- پیامد گرایی- نوشته جولیا درایور،ترجمه شیرزاد پیک حرفه-فصل۶،پیامد گرایی و تامل عملی.صفحه ۱۱۳-نشر حکمت

۹- اخلاق حرفه ای –فصل پنجم(منشور اخلاق حرفه ای)-ص ۱۶۷

۱۰- https://goo.gl/BYYxWS

۱۱- فرهنگ سیاسی ایران،محمود سریع القلم-ضمیمه ی ۲،صفحه ی ۲۲۴

یادداشت: روح الله غفاری