اختصاصی/گیلان صدر، مهتا صدری: طرح تنفس جنگل به منظور صیانت و احیای جنگل ها چند سالی ست که اجرا میشود. طرحی که از همان ابتدا مخالفین بسیاری داشت. برخی از کارشناسان و متخصصین جنگل بر این عقیده بوده اند که در صورت حفاظت صرف با امکانات حال حاضر سازمان منابع طبیعی گیلان و اعتبارات دولتی، نه تنها صیانتی از جنگل صورت نمیگیرد، بلکه این طرح آغاز دست اندازی های گسترده به منابع طبیعی خواهد بود و با تعطیلی بهره‌برداری از جنگل، جنگلها بی‌صاحب و جولانگاه متجاوزان به عرصه‌ها خواهد شد.
عدم استفاده از تکنولوژی استاندارد روز و تجهیزات الکترونیکی برای حفاظت، حقوق ناکافی و اغلب به تعویق افتاده قروق بان ها ، مساحت گسترده جنگل ها، نیروی انسانی ناکافی، تخصیص اعتبارات محدود، عدم آموزش مردم فرهنگسازی درست، استفاده از گروه های مردم نهاد داوطلب و… از جمله مشکلاتی ست که همواره موجب تهدید جنگل هستند.
به همین دلیل برای آگاهی از برنامه های اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری گیلان برای پیگیری مشکلات حوزه جنگل و پیشگیری از ادامه و اصلاح این روند با محمدرضا عبداللهی، معاون امور جنگل های این سازمان گفتگو کردیم .
او با توضیح اینکه طرح جنگلداری که از اوایل دهه ی ۴۰ با محوریت برنامه ریزی و مدیریت عرصه جنگلی که سالیان سال رها شده بود، صورت گرفت و اجرایی شد، طرح خوبی بود و دستاوردهایی داشت، گفت: به مرور زمان و از حدود دهه ۸۰ نیاز به اصلاح، بازنگری و بروزرسانی طرح ها احساس شد و بدنه کارشناسی سازمان نیز به این دیدگاه رسیده بود که نگاه صرف به چوب نمیتواند چاره ساز باشد و باید بدنبال پتانسیل های دیگر جنگل همچون گیاهان دارویی، توسعه پارک های جنگلی، طرح های تولیدی غیر چوب و…باشیم.
از اوایل دهه نود، زمزمه های تعطیلی هرگونه بهره برداری از جنگل از سوی منتقدینی که صرفا افکار زیست محیطی داشتند، شروع شد و مخالفین شروع به سیاهنمایی در خصوص طرح های جنگلداری و بهره برداری کردند. انتقادات آغاز شد و مخالفین و موافقین در دو طیف، کاملا روبروی هم قرار گرفتند و در جلسات متعدد نیز این موضوع مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
عبداللهی افزود: در این میان، طیف سومی هم با آگاهی از اینکه جنگل جای آزمون و خطا نیست، همواره معتقد به این بودند که اصلاحات باید تدریجی صورت بگیرد. این عده معتقد بودند که طرح تنفس و حفاظت به صورت پایلوت در چند نقطه از استان انجام شود و در صورت موفقیت، به تدریج تمام جنگل ها زیر طرح برود که این اتفاق نیافتاد و به یکباره در کشاکش نظرات دو طیف دیگر، مکلف شدیم که طرح های جنگلداری را کاملا متوقف کرده و به سمت حفاظت صرف جنگل با اعتبارات صرفا دولتی برویم.
نیروی حفاظتی ناکافی/عدم رسیدگی به امور تخصصی جنگلداری به دلیل کمبود اعتبار
معاون امور جنگل های اداره کل منابع طبیعی گیلان، خاطر نشان کرد: همانگونه که مشکلات اقتصادی در خصوص استفاده از اعتبارات دولتی پیش از این نیز نگرانی ما بود، متاسفانه پس از آغاز طرح تنفس، خیلی زود کشور درگیر چالش اقتصادی شد و اکنون دریافت اعتبارات حفاظتی با توجه به تورم و تحریم ها بسیار دشوار است و اعداد و ارقامی که اختصاص داده میشود، کفاف هزینه های حفاظت از جنگل را نمیدهد.
در همین راستا، سال گذشته نیز محسن یوسف پور، مدیر کل اسبق منابع طبیعی گیلان در گفتگو با تسنیم، کمبود اعتبارات لازم برای جذب نیروی انسانی به جهت حفاظت از جنگلها را مورد تاکید قرار داده و اظهار کرد: “در حال حاضر جنگل ها و مراتع گیلان تنها با ۲۳۷ محیط‌بان و جنگلبان حفاظت می شود و با وجود ۷۸۸ هزار هکتار جنگل و مرتع، طبق استانداردهای لازم بایستی برای هر ۴۰۰ تا ۵۰۰ هکتار یک جنگلبان داشته باشیم که هم اکنون در گیلان برای هر ۳ تا ۴ هزار هکتار یک جنگلبان و محیط‌بان به‌کار گرفته شده است. درصورتی که نیازمند ۶۰۰ جنگلبان و محیط‌بان در گیلان هستیم.”
عبداللهی در ادامه افزود: شرایط به گونه ایست که اکنون سازمان به تعهدات اجتناب ناپذیر دیگر خود همچون نگهداری جاده ها، حفاظت از جنگل کاری ها و کارهای تخصصی جنگل نمیتواند عمل کند و تنها به حقوق قروق بان ها اکتفا کرده ایم و همه اینها از تبعات وابستگی صرف به اعتبارات دولتی ست. زیرا؛ در شرایط اقتصادی حال حاضر کشور، تامین اعتبار بخش جنگل در الویت های بعدی قرار میگیرد و افزایش اعتبارات نیز انجام نمیشود.از طرفی ما مکلف شدیم که زراعت چوب را نیز در خلاء چوبی که از تعطیلی بهره برداری از جنگل داشتیم، جایگزین کنیم که در این حوزه خوشبختانه خوب کار شد.
وی تاکید کرد: در این خصوص درخواست ما از تخصیص دهندگان بودجه و مسئولین ذیربط این است که این دغدغه را داشته باشند که اهمیت جنگل به حدی هست که جزو اولین الویت ها برای جنگل تعیین اعتبار شود و برای افزایش اعتبار آن نیز تلاش شود. اگر این موضوع جا بیافتد بسیاری از مشکلات حال حاضر ما حل خواهد شد.
تامین بیش از ۸۰ در صد چوب مورد استفاده در صنایع چوب گیلان از خارج استان
عبداللهی درباره قاچاق چوب با اشاره به اینکه در گذشته نیز فقط حدود یک سوم جنگل های ما مجری داشتند، اظهار کرد: حضور مجریان طرح جنگلداری چون منافع و عایداتی داشتند و حفاظت جزو تعهداتشان بود، بسیار موثر بود اما چه با وجود مجریان طرح ها و چه اکنون، کسی نمیتواند مدعی ریشه کنی قاچاق چوب شود.
وی با توضیح اینکه درحال حاضر چیزی حدود ۱۱ میلیون متر مکعب، نیاز چوبی کشور هست و از این ۱۱ میلیون، حدود سه میلیون متر مکعب، نیاز چوبی صنایع بزرگ چوب استان گیلان است، یادآور شد: بیش از ۸۰ درصد چوبی که در این شرکت ها مورد استفاده قرار میگیرد، چوب هایی است که از خارج استان وارد گیلان میشود.
معاون امور جنگل های منابع طبیعی گیلان افزود: این شرکت ها مکررا مورد بازدید و سرکشی قرار میگیرند و این امکان برای همه کسانی که به صورت تخصصی چوب را میشناسند نیز وجود دارد که به محل دپوی این شرکت ها مراجعه کرده و شاهد این باشند که بیش از هشتاد در صد چوب های مورد استفاده آنها چوب آلات جنگلی و بومی گیلان نیست.کامیون ها و تریلی های چوب آلات اکثرا از غرب کشور و…وارد استان میشوند و ممانعتی نیز برای ورود آنها به گیلان وجود ندارد. البته این موضوع نیز موجب تاسف است زیرا؛ همه ما در یک اکوسیستم زیست میکنیم و باید از همه جنگل ها محافظت شود.
گردشگری بدون ضابطه یکی از عوامل مخرب جنگل ها/ لزوم توسعه پارک های جنگلی
وی در زمینه عامل مخرب گردشگری بدون ضابطه نیز با تاکید بر اینکه ورود گردشگر بدون برنامه ریزی و مدیریت نشده به مناطق جنگلی موجبات تخریب عرصه های جنگلی را چند برابر بیشتر از بهره برداری ها و قاچاق فراهم خواهد کرد، افزود: آتش، زباله، تخریب پوشش گیاهی و…همگی از آسیب های جدی جنگل توسط گردشگران هستند.
عبداللهی خاطر نشان کرد: جنگل ها باید آمایش و تفکیک شده باشند. جنگل گردشگری و اکوتوریسم ما از جنگل اقتصادی، حفاظتی، از جنگل احیایی و … باید جدا باشد. گردشگر باید هدایت شده به جنگل ورود کند و بداند کجا برود و پس از اینکه چند سال از منطقه مشخصی استفاده کرد، همان منطقه دوباره بسته و حفاظت شود تا بتواند دوباره خود را احیا کند. به همین دلیل ما باید به سمت توسعه پارک های جنگلی برویم.
وی افزود: سی و اندی پارک جنگلی برای گیلان کم است. ضمن اینکه همین تعداد هم به صورت کامل فعال نشده اند و بین مشکلات و پیچ و خم های اقتصادی مابین چندین دستگاه متولی گیر کرده اند.
طرح های هادی و توسعه ای کنترل نشده، خوش نشینی، هجوم افراد غیربومی به استان، اصلی ترین عوامل تخریب جنگل ها
این مقام مسئول اذعان کرد: با وجود حساسیت های سازمان منابع طبیعی گیلان در قالب کمیته های مختلف و چالش های اداری که با دستگاه های مختلف داریم، جنگل ها در حال حاضر از لحاظ کیفی روند تخریبی دارند. اگر در زمینه توسعه راه، گاز، آب، توسعه روستاها و طرحهای هادی کنترل درست و محدود صورت نگیرد و با کمک همه دستگاه های متولی همچون بنیاد مسکن، استانداری و… دست به دست هم ندهیم و سفارشات و فشارها و… همچنان در این خصوص ادامه داشته باشد و جلوی این مسائل گرفته نشود، خطر تخریب این معضل از بحث قاچاق و تغییر کاربری و…برای جنگل ها بسیار بیشتر است.
او خوش نشینی و ویلانشینی و خصوصا هجوم افراد غیربومی را به گیلان از عوامل اصلی تخریب و آسیب جنگل ها دانست و تاکید کرد: با عدم افزایش عرصه جنگلی، این افراد به سمت روستاهای حاشیه جنگل میروند یا روستانشینان کم کم تشویق میشوند که زمین هزار متری خود را دو هزار متر افزایش دهند و…منابع اینها همگی از اراضی جنگلی مجاور روستا تامین میشود. پس به این ترتیب روستاها بتدریج از وسط در حال گسترش هستند و به هم میرسند و در این صورت حفره هایی در جنگل ایجاد میشود که بسیار خطرناک است.
وی در خصوص ساخت و سازهای بی رویه نیز گفت: این اتفاق بیشتر در مناطقی که طرح های جنگلداری نداشتیم، رخ داده است. توسعه خوش نشینی و ویلا سازی در مناطق بالادست یکی از دغدغه های جدی ماست و ما در صدد هستیم ممنوعیت طرح هادی و ممنوعیت مجوز برق رسانی، آب رسانی و… اجرا شود و اگر راهی داده شده راه اسفالت نباشد و… بخصوص در غرب گیلان با وجود اینکه شدیدا تحت فشار بودیم اما در مقابل این اتفاقات ایستادگی کردیم زیرا؛ اگر طرح هادی در بالادست اتفاق بیافتد، فاجعه بار خواهد بود.
عبداللهی افزود: مشکل اصلی ما خوش نشین هایی هستند که درگذشته به یک کلبه چوبی بسنده میکردند اما اکنون یا خرید وفروش میکنند یا همان کلبه ها را به ویلاهای آنچنانی تبدیل میکنند.
اعلام خبر انجام مراحل نهایی “طرح مدیریت پایدار جنگل های هیرکانی“
معاون امور جنگل های منابع طبیعی گیلان با اعلام این خبر که طرح جایگزین طرح تنفس جنگل در قالب ” طرح مدیریت پایدار جنگل های هیرکانی” برای جلوگیری از آسیب های طرح تنفس به مراحل پایانی خود رسیده است، بیان کرد: این طرح در قالب ۹ لایه یا کاربری، طرحی آمایشی برای جنگل است که راسا توسط سازمان تعریف شده است. این طرح تفصیلی از آغاز سال ۱۴۰۰ تحویل استان میشود و ما در این قالب طرح های جایگزین تعریف خواهیم کرد.
