اختصاصی/ گیلان صدر، رقیه صدری: اواخر اردیبهشت بود که انتشار فیلمی در فضای مجازی با عنوان حمله چوب برها به پرواز همای، خواننده گیلانی در والیسرای شفت، سر و صدای فراوان بپا کرد. بلافاصله پس از این اتفاق، رییس کل دادگستری گیلان، طی بازدیدی از مناطق جنگلی شفت، دستور توقف برداشت چوب از این جنگل ها را صادر کرد. به بهانه این اتفاق، به گفتگو با دکتر مهرداد نیکوی، مدرس دانشگاه و متخصص مهندسی جنگل، پرداختیم.

نیکوی، ضمن رد هر گونه برخورد خشونت آمیز که با عوامل صدا و سیما و پرواز همای انجام شد، با انتقاد از انفعال روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی گیلان در اعلام موضع سازمانی در این خصوص گفت: روابط عمومی اداره کل در کمال تعجب حتی یک بیانیه برای آگاه سازی مردم و شفاف سازی موضوع برداشت چوب در این منطقه صادر نکرد! در حالیکه به جهت حساسیت های مردمی در خصوص محیط زیست و منابع طبیعی، میبایست پیش از اینها، با تدابیر صحیح، آمادگی روانی مناسبی برای مردم ایجاد میشد تا مردم بدانند که جنگل کاری ها در تمام دنیا با هدف برداشت چوب مورد نیاز بازار صورت میگیرد؛ هر چند خدمات اکوسیتمی جنگلکاری هم مد نظر می باشد.

او با تاکید بر ضرورت پایبندی به برنامه زراعت چوب در برنامه توسعه کشور و کافی نبودن جنگل های طبیعی برای مصرف رو به ازدیاد چوب در دنیا که موجب ایجاد سیاست جنگل کاری شده است، گفت: ارتقای افکار زیست محیطی و آگاهی مردم در موضوعات محیط زیستی و منابع طبیعی بسیار ارزشمند است اما از طرفی باید با نگاه عقلانی نیاز جامعه به چوب نیز تامین شود که اگر از مسیر درست زراعت چوب نیاز بازار صورت نگیرد، موجب قاچاق گسترده چوب، بسیار بیشتر از آنچه امروز اتفاق افتاده، خواهد شد.

این متخصص مهندسی جنگل با تشریح ضرورت های زراعت و برداشت چوب، با توجه به نیاز و تقاضای موجود در بازار و آسیب های عدم پرداختن به این مبحث یا سهل انگاری و تصمیم گیری های هیجانی در این خصوص بیان کرد: اشکال در طراحی برداشت چوب و محدودیت مکانیزاسیون و پروسه طولانی اداری موجب شد که برداشت چوب در این منطقه به بحران تبدیل شود. در حالیکه این منطقه یکی از عرصه های خوب برداشت چوب ما از گذشته بوده است و اداره کل منابع طبیعی میبایست دراین خصوص برنامه و طرح مناسب برداشت داشته باشد.

او با تاکید بر ضرورت وجود مشاور برداشت چوب در این مواقع و آگاهی رسانی دقیق و مناسب به مردم در خصوص اینکه به جای درختانی که قطع میشوند، پیمانکاران تعهد به کاشت درخت دارند و این اتفاق نیز رخ داده است و اینگونه نبوده که جنگل کاری به تناسب برداشت چوب انجام نشده باشد، خاطر نشان کرد: تفکرات غلطی که تاکنون در حوزه جنگل کاری وجود داشته، موجب لطمات زیادی شده است و در حال حاضر بسیاری از عرصه های جنگلی ما فاقد تولید هستند و به سن دیرزیستی رسیده اند. در بسیاری مناطق همچون هفت دغنان و گیسوم و …نیز متاسفانه جنگلکاری لازم انجام نشده و این مناطق اکنون از سطح جنگلکاری ها خارج شده است. اما واقعیت این است که این کشور در سال ۱۴۰۰ به ده میلیون متر مکعب چوب نیاز دارد و کسی پاسخگو نیست درحالی که که حوزه صنایع چوب و کاغذ در گیلان تقریبا بیشترین میزان اشتغال بکار را دارد (استان گیلان با ۱۸۰۳۰ نفر در ۸۳۵ کارگاه یا کارخانه بیشترین میزان اشتغال در صنایع چوب را به خود اختصاص داده است) و مرتبا در حال ارتقای این صنعت و ظهور کارخانجات بزرگ‌ و کوچک هستیم، راهکار جایگزین جنگلکاری برای تامین این مقدار چوب چیست؟

این مدرس دانشگاه با خاطر نشان کردن اهمیت جنگل کاری ها در فرایند صنعتی شدن و تغییرات اقلیمی که به تبع آنها شاهد خشکسالی ها، آفات، طوفان ها، بارندگی های شدید، تغییر جایگاه پوشش گیاهی و…و رفتن به سمت استفاده از چوب در سایر علوم مانند شیمی ، مهندسی کامپیوتر و … هستیم، عنوان کرد: ما ناگزیر هستیم جنگل زدایی ها را کاهش داده، جنگل های موجود را حفظ کرده، سطج جنگل ها را افزایش دهیم و به سمت افزایش حجم درختان حرکت کنیم.

نیکوی تاکید کرد: با افکاری همچون واردات چوب نمیتوان از تبعات تغییرات اقلیمی در امان ماند زیرا در حوزه محیط زیست چیزی به نام اثرات لوکال (محلی) معنی ندارد.

وی با اشاره به ضرورت احیای ” گواهینامه مدیریت پایدار جنگل” اظهار کرد: رویکرد اداره کل باید استفاده از چهارچوب مشخص در خصوص  افرادی باشد که در حوزه برداشت چوب کار میکنند. این افراد میبایست متعهد به پرداخت جریمه در صورت آلودگی آب، خاک و… شوند و نحوه برداشت این پیمانکاران تماما می بایست مطابق با معیارهای این گواهینامه باشد.

او افزود: در گذشته، مجریان طرح ها، تعهداتی مانند جاده سازی، سیم کشی، خروج دام، کاهش صدمات وارده به خاک و جنگل در قبال دریافت مجوز های قطع داشتند و به دلایلی موفق به انجام تعهداتشان نمی شدند و به تبع آن، مجوزی برای سال بعد نداشتند ولی متاسفانه به دلیل فشارهای سیاسی و مشکلات اقتصادی اجتماعی جامعه کارگری بدون انجام برخی تعهدات، مجوز های برداشت برای برخی از این مجری ها صادر می شد که انباشت این تعهدات، مشکلات زیادی برای جنگل های استان فراهم نمود و زمینه را برای برخی برداشت های غیرمجاز (بدون انجام تعهدات) فراهم کرد.

این متخصص مهندسی جنگل، تفکر عدم بهره برداری از جنگل که در جامعه رواج یافته است را تفکر غلطی دانست و با اشاره به اینکه بهره برداری، ابزاریست برای مدیریت جنگل، مهندسی جنگل را علمی توصیف کرد که برای مدیریت و نگهداری صحیح جنگل تجویزهایی دارد و بهترین ابزار مدیریتی برای جنگل شناسان می باشد.

نیکوی خدمات جنگل به بشر را بسیار متنوع و غیرقابل انکار دانست و گفت: ما در گیلان ۱۱ هزار هکتار عرصه برای جنگل کاری داریم که خدمات بسیاری از این طریق در حال ارائه به جامعه است.

او گفت: معتقدم متاسفانه الویت جامعه ما منابع طبیعی و محیط زیست نیست و اینها همه از نحوه رفتار ما با منابع طبیعی بوضوح قابل رویت است و نحوه برخورد با مشکلات این حوزه هیجانی و غیرعقلانی و نمایشی است.