حدود ۲ هزار واحد تولیدی ظروف یک بار مصرف در ایران فعالیت می‌کنند. برای این که خط تولید این کارگاه‌ها و تولیدی‌ها به قوت خود باقی بماند در ماه ۲ هزار تن مواد اولیه باید به ۴۰۰ نوع کالا تبدیل شود.
گیلان صدر: کسی نمی‌داند پای ظروف یکبار مصرف دقیقا از چه زمانی به سفره‌های مان باز شد. البته خیلی طولی هم نکشید که سفره‌های طرح‌دار و سفره‌های مهمانی که بیشترشان کتان اعلای دور توری بودند از دم دست جمع شدند. آنقدر تا خوردند که یک مربع کوچک شدند و رفتند نشستند گوشه کابینت مخصوص وسایلی که خانم خانه کمتر به آنها نیاز پیدا می‌کند. اما به قول پا به سن و سال گذاشته‌ها حالا این یک بار مصرف‌ها مایه خیر و برکت‌اند یا اسباب بیماری و دردسر؟
آمار‌ها می‌گویند جوان‌تر‌ها بیشتر از سالخورده‌ها مشتری ظروف یک بار مصرف هستند. خیلی‌های شان هم این سبک مصرف‌گرایی را به پای وقت نداشتن و دنبال سرعت زندگی روزمره دویدن‌ها و نرسیدن‌ها می‌اندازند. البته همین آمار‌ها اطلاعات جزئی تری هم به ما می‌دهند. هر خانوار ایرانی به ویژه در شهر‌های بزرگ در سال ۱۰ کیلو مواد نفتی که تغییر شکل داده و تبدیل به ظروف و کالای یک بار مصرف شده‌اند را زباله کرده و بیخ گردن طبیعت بی‌نوا می‌اندازد. کارشناسان می‌گویند خطر استفاده بی‌رویه از این کالا‌ها از آنچه فکر می‌کنیم جدی‌تر است. اما گوش شنوا کجاست؟ ظروف یک بار مصرف جای خود را در سبد خرید خانوار پیدا کرده‌اند و شیرینی سهولت استفاده از آنها تلخی عوارض جبران ناپذیر مصرف بی‌رویه آنها را از ذهن‌مان پاک کرده است.
۶۰۰ هزار تن در سال پسماند ظرف داریم
در سال ۹۳ پژوهشگاه مجلس آماری از مصرف سالیانه ظروف یک بار مصرف در کشور منتشر کرد. بر اساس این پیمایش‌ها هر سال در کشور به میزان ۲/۱ میلیون تن پلاستیک مصرف و وارد چرخه پسماند می‌شود. سهم ظروف یک بار مصرف استفاده شده توسط خانواده‌های ایرانی در این آمار حدود ۶۰۰ هزار تن در سال است. سهولت استفاده از این وسایل پلاستیکی دلیل اصلی اقبال مردم از فروشگاه‌های وسایل پلاستیکی است. تقریبا بیشتر مشتریان این فروشگاه‌های از مضرات استفاده از این یک بار مصرف‌ها چیز‌هایی شنیده‌اند، اما به نظر می‌رسد این هشدار‌ها برای شان چندان جدی نبوده و نمی‌تواند این بازار پر رونق را کساد کند.
وقتی تقاضا از عرضه جلو می‌زند
اطراف قفسه فروش سفره و لیوان یک بار مصرف در فروشگاه مردانی کمتر خلوت می‌شود. چند خانم همزمان در حال برانداز کردن طرح سفره‌ها هستند. تنوع طرح و رنگ آنقدر بالاست که به هم سفارش می‌کنند سفره‌ای را انتخاب کنند که طرحش با نقش و نگار ظرف‌های مهمانی هماهنگ‌تر باشد. صاحب فروشگاه تا همین چند سال پیش در خیابان ظهیر الاسلام بازار کاغذ را رصد می‌کرد و در کار معامله مقوا بود. اما با کساد شدن آن بازار راهش به راسته پر رونق پلاستیک فروش‌های راسته مولوی باز شد.
مردانی می‌گوید پلاستیک‌های گیاهی که در بازار وجود دارد خالص نیستند: «صنف تولید کنندگان ظروف پلاستیکی حدود ۲ هزار کارگاه تولیدی دارند. رقابت این کارگاه‌ها در نهایت تعیین کننده قیمت نهایی این اجناس است. ولی سعی بر این است که قیمت تمام شده این ظروف طوری باشد که همه قشر‌ها بتوانند خریدارشان شوند. بعضی از فروشنده‌ها برند‌های با کیفیت‌تر این ظروف را با عنوان ظروف صد در صد گیاهی به مردم می‌فروشند در حالی که این ادعا شان قابل اثبات نیست. مردم به دلیل این که این ظروف ممکن است پیامد‌های بد کمتری برای‌شان داشته باشد را با قیمت بالاتر خریداری می‌کنند در حالی که پلیمر استفاده شده در این ظروف تماما گیاهی نیست.»
اهل افراط و تفریط هستیم
این فروشنده ظروف و وسایل پلاستیکی، مضر بودن استفاده بی‌رویه این محصولات را رد نمی‌کند: «در هر چیزی افراط و تفریط کنیم ضرر می‌بینیم. اگر کسی دائما قند و شکلات و شیرینی مصرف‌کند به بیماری دیابت دچار می‌شود. اما کسی به فکر این می‌افتد که برود و در کارخانه‌های شکلات‌سازی را تخته کند؟ در مورد ظروف یک بار مصرف هم همین طور است. این وسایل برای راحتی زندگی مردم تولید می‌شوند و اگر به قاعده و درست از آنها استفاده شود مشکلی برای شان ایجاد نمی‌کند.»
یک وقت به میزبان سخت نگذرد!
با وسواس زیادی مشغول دید زدن انواع دیس‌ها و بشقاب‌های یک بار مصرف هستند. خانم و آقای غفاری می‌گویند آخر هفته یک دورهمی ۲۴ نفری دارند در حالی که ظروف خانه‌شان کفاف پذیرایی از ۱۲ نفر را می‌دهد: «هر ماه به دورهمی دوستانه دعوت می‌شویم. این ماه نوبت به پذیرایی در خانه ماست.» این را نیره می‌گوید و به لیوان‌های یک بار مصرف اشاره می‌زند: «از همان مهمانی اول برای این که به صاحبخانه سخت نگذرد قرار گذاشتیم که همه چیز ساده برگزار شود. بیشتر میزبان‌ها از همین ظروف و سفره یک بار مصرف استفاده می‌کنند تا کسی در مهمانی دست به کار نشود و به زحمت ظرف شستن و پاک کردن سفره نیفتد.» علی غفاری می‌گوید با این رویه میزبان‌ها بیشتر کنار مهمان‌ها می‌مانند و به کسی سخت نمی‌گذرد: «بیشتر خانم‌ها شاغل هستند. به سختی می‌توانند غذا بپزند و خانه را برای مهمانی مرتب کنند. شاید برای همین است که این روز‌ها بیشتر از قبل از ظروف یک بار مصرف استفاده می‌شود. چون خانم خانه فردای مهمانی باید به محل کار برود و شستن و پاک کردن و جا به جا کردن ظروف واقعا کار سخت و زمان بری است و به زحمتش نمی‌ارزد.» وقتی از این زوج می‌پرسیم که این وسط تکلیف آموزش‌هایی که برای حراست از محیط زیست و طبیعت دیده‌ایم چه می‌شود، می‌خندند. نیره می‌گوید حالا هر روز خدا که مهمانی نداریم. علی، اما عذاب وجدان بیشتری دارد: «ما متوجه ضرر و زیان این وسایل برای محیط زیست و سلامتی هستیم، اما مثل هزار و یک چیز دیگر این وسیله‌ها هم مزایا و معایبی دارند و دیگر جزئی از زندگی ما شده‌اند و جدا کردن شان تقریبا امکان ناپذیر شده است.»
اعمال محدودیت برای نجات طبیعت
اقبال روز افزون از فروشگاه‌های ظروف و وسایل یک بار مصرف در کشورمان در حالی ادامه دارد که اکنون در بیشتر کشور‌ها قوانینی برای ممنوعیت و محدودیت تعداد زیادی از این وسایل به تصویب رسیده و در حال اجرایی شدن است. پلاستیک قاتل شناخته شده‌ای برای ادامه حیات زمین است و همزمان با تغییرات اقلیمی و پیش بینی مخاطرات زیست محیطی این نوع محصولات برای سلامت جامعه مراکز آموزشی به طور جدی در حال فرهنگ سازی برای استفاده کمتر از این وسایل هستند. این آموزش‌ها از سنین کودکی آغاز می‌شود و از میانسالان و سالمندان نیز خواسته شده تا برای حفظ سلامتی خودشان کمتر مشتری این گونه محصولات شوند.
بیماری‌های پلاستیکی!
شاید برای‌تان سخت باشد که باور کنید پلاستیک‌ها و استفاده دائم از ظروف یک بار مصرف می‌تواند منشاء ۱۱۸ بیماری خطرناک در بدن انسان شود. دکتر «حمید علیزاده» با اشاره به این که مصرف بی‌رویه این ظروف در طولانی مدت سموم موجود در مواد اولیه این محصولات را وارد بدن می‌کند از سرطان‌زا بودن آن می‌گوید: «زمانی که چای، آب داغ و غذا‌های بسیار گرم را در ظروف یک بار مصرف می‌ریزیم از این نوع ظروف سمی منتشر می‌شود. این سم از ترکیبات اولیه‌ای که در تولید پلاستیک به کار گرفته می‌شود از بدنه ظروف جدا شده و وارد آن ماده غذایی می‌شود و ما با کمال میل آن را صرف می‌کنیم و متوجه خطرات آن نیستیم.»
دکتر علیزاده می‌گوید انسان با استفاده بی‌رویه از ظروف پلاستیکی در معرض ۱۱۸ بیماری قرار می‌گیرد: این ظروف می‌توانند سبب بروز بیماری‌هایی مانند سرطان، آسیب به ریه، کبد و پروستات شوند. مصرف آب و فراورده‌های یخ‌زده در این ظروف به اندازه استفاده از مایعات داغ در آنها خطرناک است. هنگامی که یخ این ظروف آب می‌شود مواد سمی سرطان زا همراه آن از جداره داخلی این ظروف جدا شده و وارد مواد غذایی می‌شوند. بیشتر مراقب سلامتی‌مان باشیم و ظروف استاندارد تری را جایگزین این ظروف کنیم.
جزو ۱۰ کشور پر مصرف یک بار مصرف‌ها هستیم
طبق آمار حدود ۲ هزار واحد تولیدی ظروف یک بار مصرف در ایران فعالیت می‌کنند. برای این که خط تولید این کارگاه‌ها و تولیدی‌ها به قوت خود باقی بماند در ماه ۲ هزار تن مواد اولیه باید به ۴۰۰ نوع کالا تبدیل شود. هر چند در سال‌های گذشته صادرات این محصولات به کشور‌هایی مانند افغانستان و عراق آغاز شده است، اما واقعیت این است که مشتری پر و پا قرص این محصولات پلاستیکی خودمان هستیم. تقاضا برای خرید این ظورف میلیونی است و این محصولات جزو ثابتی از صنایع بسته‌بندی، مهمانی‌ها، پیک نیک ها، مسافرت‌ها و مصارف روزانه دیگر شده‌اند. آمار‌ها می‌گویند ایران جزو ۱۰ کشور مصرف همین محصولات یک بار مصرف است. این ظروف پس از مصرف به دلیل عدم آموزش‌های لازم، فقدان اراده برای تفکیک زباله‌تر و خشک، نبود نظارت کافی و سرمایه گذاری کمتر به چرخه بازیافت بر می‌گردد و خلاصه همه موارد به ما می‌گوید که در یک سهل‌انگاری ملی و دسته جمعی کمر به قتل طبیعت و محیط زیست و البته سلامتی خودمان بسته‌ایم.
