هیاهوی «اسفند» که به پایان میرسد کار و درس و مشغله کمرنگ میشود و بهجای آن، سفر و تفریح و استراحت رنگ مییابد. با وجود درگیریهای شغلی و سختیهای فکری و کاری، تعطیلات نوروز، بهترین بهانه برای سرک کشیدن به شهرهای دیگر و تفرّجگاههاست. تقریباً دو دهه میشود که عبارت «سفرهای نوروزی» دمادم نوروز بر سرِ زبانها میافتد؛ رسمی نسبتاً تازه که نصرالله حدادی درباره چگونگی رواجِ آن بیشتر توضیح دادهاست.
گیلان صدر: این تهرانشناس بیان کرد: سفر رفتن در ایام نوروز، هیچگاه پیشینه باستانی نداشته. در ایران تا نیمقرن پیش، سفر کردن اصلاً کار راحتی نبوده و مردم بد میدانستند که کسی به سراغشان بیاید و آنها خانه نباشند.
حدادی درباره روند گرایش به سفر در نوروز گفت: سابقه مسافرت در این بازه زمانی، به دهه ۳۰ خورشیدی بازمیگردد. از سال ۱۳۳۹ که حکومت پهلوی در کنارِ دریای مازندران و بابلسر برای تفریح و تفرّج پرسنل ارتش، خصوصاً پرسنل نیروی هوایی، به ساختمانسازی و ویلاسازی دستبهکار شد، تا زمانیکه خودرو پیکان در سال ۱۳۴۶ به تولید انبوه رسید، همزمان شد و به مسافرت بیشترِ مردم منجر شد. تقریباً از دهه ۵۰ به بعد، عادت بر این شد که مردم در تعطیلات نوروز، بهجای ماندن در خانه، سفر کنند.
این تاریخشناس ادامه داد: در این میان، هرچه مشکلات جامعه و مشغلهها بیشتر و زندگی ماشینیتر شد، مردمان از سنّتها دورتر شدند. تا پیش از این دوران، رسوم زیبایی برای تدارک ایام نوروز وجود داشت؛ برای مثال، افراد، خصوصاً خانمها، برای سفره هفتسین شیرینیهای گوناگون، مانند «نان بهشتی»، «پنجیک»، «خاتون پنجره» و… درست میکردند، اما متأسفانه این رسوم بهمرور ورافتادند.
حدادی همچنین گفت: بعد از آمدنِ پیکان و دیگر ماشینها، مردم امکان بیشتری برای سفر کردن یافتند؛ و از آنجاییکه «تهران» شهری مهاجرپذیر بود، سیل سفرها از پایتخت، بهسوی دیگر شهرها شروع میشد و، چون شهرهای شمالی به تهران نزدیک بودند، در نوروز شلوغ میشدند. بعد از انقلاب هم منوال بدینصورت شد که افراد در شهرها برای خودشان مسکن و ویلا دستوپا کردند تا راحتتر سفر کنند. با رواج خودرو، سرانه استفاده از آن افزایش یافت، بهطوریکه در گذشته از هر صد نفر، یک نفر ماشین داشت و در حال حاضر از هر چهار نفر، یک نفر! و تقریباً ۲۰ میلیون خودرو در ایران وجود دارد. پیشنیه سفرهای نوروزی بیش از نیمقرن سابقه ندارد؛ البته باید خاطرنشان کرد که در آن زمان هم بهندرت افرادی بودند که در نوروز سفر کنند، اما هرگز بهصورت عادت عمومی، مرسوم نبود و اغلب در ایام نوروز، بسته بودنِ در خانه به روی مهمان را عیب میدانستند. همچنین ترتیب دیدوبازدیدها در طول عید بدینگونه بود که در روزهای نخستین، جوانترها به خانه بزرگان میرفتند و روزهای بعد، بزرگترها به خانه جوانترها سر میزدند./ایسنا
