تشویق به فرزندآوری با وعده پرداخت وام چند ده میلیونی یا اضافه شدن ۴۱۷ هزار تومان در فیش حقوقی و گرفتن سهام یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی آن طور که باید نمی‌تواند باعث بالا رفتن نرخ رشد جمعیت در کشور شود، چون اکنون هزینه پوشک بچه ماهانه حدود ۵ میلیون تومان می‌شود و درآمد‌ها نسبت به هزینه‌ها آن قدر بالا نیست.
گیلان صدر: البته هزینه بچه تنها پوشک نیست بلکه از پیش از تولد با مراقبت‌ها و هزینه‌های پزشکی شروع و بعد از تولد با هزینه‌هایی مثل پوشک، شیرخشک و … ادامه خواهد داشت و بالا رفتن این هزینه‌ها یکی از مهم‌ترین عواملی است که باعث کاهش انگیزه زوج‌ها به فرزندآوری می‌شود. نگاهی به مشوق‌های فرزندآوری در برخی از کشورها نشان می‌دهد برخی دولت‌ها برای تشویق بیشتر خانواده‌ها به فرزندآوری تا سال‌ها و گاهی تا ۱۸ سالگی فرزند ادامه دارد. در ادامه این گزارش ضمن بررسی اهمیت نرخ رشد جمعیت برای کشورها از نمونه‌های خارجی حمایت از فرزندآوری نوشته ایم که خواندنش می‌تواند چراغ راهی برای سیاست گذاری‌ها در آینده باشد.
اهمیت نرخ رشد جمعیت
نرخ فرزندآوری تاثیر مستقیمی بر اقتصاد یک کشور دارد. برخی کشورها که نرخ تولد پایینی داشتند (مانند روسیه، فرانسه، انگلیس و ژاپن)، برای جلوگیری از رکود اقتصادی سیاست‌های حمایتی ویژه‌ای برای فرزندآوری را اعمال کرده‌اند. برای این که یک کشور جمعیت پایداری داشته باشد، نرخ فرزندآوری باید ۲.۱ درصد جمعیت زنان آن کشور باشد. سالمند شدن جمعیت در یک کشور، شروع مشکلاتی است که در نهایت می‌تواند به «پایانِ رشد اقتصادی» ختم شود. نیروی کار کاهش پیدا می‌کند؛ هزینه‌های بخش بهداشت و درمان افزایش پیدا می‌کند؛ به دلیل «کاهش تقاضا» اقتصاد وارد رکود می‌شود و حتی نرخ «نوآوری» در اقتصاد هم نزولی می‌شود.
نمونه‌های خارجی حمایت از فرزندآوری
در بسیاری از کشورها، مشوق‌هایی برای بالا بردن نرخ باروری در نظر گرفته می‌شود که به اصطلاح به آن «پاداش نوزاد» می‌گویند که بیشتر شامل دستمزد و حقوق بیشتر، وام‌های بلا عوض، زمین، معافیت مالیاتی، بسته‌های حمایتی و … می‌شود که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره کرده‌ایم.
فرانسه – پرداخت هزینه‌ها از پیش از تولد تا ۷ سالگی
این کشور حدود ۵ درصد تولید ناخالص ملی کشور را که رقمی حدود ۸۳ میلیارد دلار می‌شود صرف حمایت از فرزندآوری می‌کند. این میزان هزینه به نوبه خود بالاترین رقم در اروپاست. دولت هزینه مراقبت‌ها از پیش از تولد تا بعد از تولد و رسیدن بچه به سن ۷ سال را بر عهده می‌گیرد و به خانواده‌های بالای ۳ نفر در تمامی خدمات عمومی تخفیف‌های عمده داده می‌شود.
ژاپن – خوشبختی با کودوموتیت
ژاپن یکی از پیرترین کشور‌های جهان است که نرخ رشد جمعیت آن منفیِ ۳ درصد است. به گفته کارشناسان اگر این روال ادامه داشته باشد در سال ۳۰۱۱ دیگر در ژاپن کودک زیر ۱۵ سالی وجود ندارد. برای بهبود وضعیت هرم جمعیتی در این کشور، قانونی به نام «کودوموتیت» وضع شد که طبق آن، به خانواده‌ها تا رسیدن فرزند به سن ۱۵ سالگی، ماهانه حقوقی تا ۱۳ هزار ین حدود ۹۵ دلار پرداخت می‌کنند. همچنین پدر و مادر هرکدام می‌توانند با دریافت نصف حقوق خود تا سقف تعیین شده به مرخصی بروند و این درحالی است که بعد از آن می‌توانند بدون هیچ نگرانی به کار قبلی خود بازگردند.
ایتالیا – حمایت از خانواده تا ۱۸ سالگی فرزند
دولت ایتالیا برای حمایت از خانواده و تشویق مردم به بچه دار شدن در کنار مشوق‌های مالی مثل پرداخت ۸۰۰ یورو به ازای تولد هر فرزند مشوق‌های دیگری هم دارد. به طور مثال در ایتالیا صاحبخانه‌ها اجازه بیرون انداختن مستاجری را که فرزند زیر ۱۸ سال دارد، ندارند حتی اگر مستاجر کرایه نپردازد. همچنین در این کشور والدین فرزندان زیر ۱۸ سالی که در ایتالیا به دنیا آمده اند اگر از اتباع دیگر کشورها هم باشند دیپورت نمی‌شوند. البته برای ایجاد اشتغال و حمایت از خانواده‌ها هم بسته‌های تشویقی دیگری دارند مثلا به آن دسته از زوج‌هایی که در انتظار فرزند سوم باشند، یک قطعه زمین کشاورزی تعلق می‌گیرد.
نروژ – بهشت کودکان و مادران
سیاست‌های نروژ نه فقط در خصوص افزایش جمعیت بلکه در زمینه حمایت از کودکان تازه متولد شده هم، فوق العاده است. تخفیف ساعات کاری به همراه دریافت مزایای شغلی برای والدین و تصویب قوانینی در زمینه ایجاد مراکز رفاهی و حمایتی برای مراقبت روزانه از کودکان، بخشی از این حمایت‌هاست. در این کشور پس از تولد هر کودک، پدر و مادر دو هفته مرخصی با حقوق دارند. پس از این مدت، آنها می‌توانند بین ۴۶ هفته مرخصی با حقوق کامل یا ۵۶ هفته مرخصی با ۸۰ درصد پرداختی، که باید میان والدین تقسیم شود، یکی را انتخاب کنند. به منظور اطمینان از این که پدران حتماً در امر نگهداری و بزرگ کردن کودکانشان مشارکت خواهند داشت، پدران موظف هستند دست کم ۱۰ هفته از این دوران را از محل کار مرخصی بگیرند. جالب این جاست که استفاده از این مرخصی برای وزیران دولت نیز امری غیرعادی تلقی نمی‌شود و بسیار معمول است که وزیران دولتی در سال نخست تولد فرزندشان، چند ماهی در مرخصی باشند. در ضمن دولت به یکی از والدینی که تصمیم دارند تا دوسالگی کودکشان در خانه بمانند، کمک هزینه ویژه‌ای پرداخت می‌کند. به همه این‌ها مراقبت‌های رایگان از کودک، دارو و درمان رایگان و حق اولاد در فیش حقوقی نیز اضافه می‌شود.
آلمان – حقوق به مادر تا ۵ سالگی فرزند
آلمان یکی دیگر از کشور‌هایی است که برای حمایت از فرزندآوری، قوانین جالبی دارد. در این کشور برای مادر‌هایی که در خانه به مراقبت از بچه‌های خود مشغول هستند، حقوق هزار و ۸۰۰ یورویی در نظر گرفته است که تا ۵ سالگی فرزند به مادر پرداخت می‌کند. مشوق‌های دیگری از جمله مرخصی طولانی مدت با حقوق را برای والدین هم باید به این مشوق‌ها افزود.
سوئد – بارن بیدراگ تا ۱۶ سالگی فرزند
در این کشور مرخصی والدین ۱۵ ماه است و آنها اجازه دارند بعد از این مدت تا ۸ سالگی کودکشان به طور متناوب مرخصی بگیرند و در زمان مرخصی، ۸۰ درصد حقوق خود، معادل ۴۸۰ روز کاری بهره‌مند شوند. همچنین خانواده‌هایی که بعد از ۳۰ ماه برای فرزند بعدی اقدام می‌کنند، از امکانات ویژه‌ای برخوردار می‌شوند. یکی از این تسهیلات اجتماعی که دولت سوئد برای کودکان سوئدی قائل است «بارن بیدراگ» یا همان «کمک هزینه کودک» است. این کمک هزینه، مبلغ مشخص و بلاعوضی است که دولت سوئد در ازای هر کودکی که در سوئد متولد می‌شود تا زمانی که کودک به سن ۱۶ سالگی برسد به والدین پرداخت می‌کند. میزان این کمک هزینه ارتباطی با میزان درآمد والدین کودک ندارد و همه اقشار جامعه با هر سطح درآمدی از این تسهیلات دولت سوئد برخوردار هستند.
روسیه – پرداخت کمک هزینه تا ۱۰ سالگی
روسیه هم چند سالی می‌شود تسهیلات تشویقی متعددی را برای فرزندآوری خانواده‌ها در نظر گرفته است. بر اساس قوانین این کشور، خانواده‌هایی با سطح درآمد پایین به ازای فرزند اول تا ۱۸ ماهگی کودک، کمک معیشتی دریافت می‌کنند، فرزند دوم تا ۱۰ سالگی و فرزند سوم منجر به پرداخت وام مسکن با سود بسیار پایین به خانوار‌ها می‌شود. البته این مشوق‌ها جدا از هدیه ۷ هزارو ۶۰۰ دلاری پوتین به نوزادان است. استفاده از کودکستان رایگان، حمایت مالی به صورت سبد کالا و پرداخت نقدی به خانواده‌ها از دیگر موارد حمایتی است.
درضمن پوتین دستور داده اگر مادری ۱۰ فرزند داشته باشد به او عنوان افتخاری «مادرقهرمان» به همراه یک میلیون روبل معادل ۵ میلیارد تومان داده می‌شود.
